Opis
Seria wydawnicza pt. (Nie)bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku. Przypadki – teorie – metody, dedykowana profesorowi Włodzimierzowi Malendowskiemu, pod redakcją Magdaleny Lorenc i Anny Potyrały
Zeszyty 1–8 (2021–2022)
1. Andrzej GAŁGANEK, Studia bezpieczeństwa międzynarodowego w niewoli nauki o stosunkach międzynarodowych
2. Jolanta BRYŁA, Idea stref wpływów w stosunkach międzynarodowych w XXI wieku
3. Tomasz BRAŃKA, Autonomia terytorialna we współczesnych stosunkach międzynarodowych
4. Anna POTYRAŁA, Nowa zimna wojna? Rywalizacja amerykańsko-rosyjska na forum Rady Bezpieczeństwa w XXI wieku
5. Przemysław OSIEWICZ, Dynamika rozwojowa konfliktu zbrojnego w Syrii. Przyczyny i konsekwencje jego umiędzynarodowienia
6. Magdalena LORENC, Krótka era dybuka. (Anty)periodyzacja konfliktu izraelsko-palestyńskiego w latach 2009–2021
7. Beata PRZYBYLSKA-MASZNER, Multilateralizm w polityce zagranicznej Unii Europejskiej
8. Łukasz DONAJ, Polityka bezpieczeństwa Ukrainy po 2014 roku
O serii wydawniczej pt. (Nie)bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku. Przypadki – teorie – metody
W roku 2015 przeszedł na emeryturę prof. Włodzimierz Malendowski, prawnik i politolog, długoletni kierownik Zakładu Stosunków Międzynarodowych w Instytucie, a następnie na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W gronie Jego współpracowników i uczniów z Almæ Matris zrodził się wówczas pomysł, aby dać wyraz pamięci i wdzięczności Panu Profesorowi, w formie właściwej Akademii – przygotowując publikację pamiątkową. Okazało się to możliwe w latach 2021–2022, w ramach serii wydawniczej złożonej z ośmiu zeszytów monograficznych. Wybór takiej formuły publikacji wynikał z chęci uszanowania pluralizmu zainteresowań naukowych Autorek i Autorów tekstów, zaproszonych do współpracy. Każdy mógł więc decydować samodzielnie o wyborze tematu w ramach szerokiej i inkluzywnej problematyki wyzwań dla bezpieczeństwa międzynarodowego w XXI w.
Tytuł serii wydawniczej (Nie)bezpieczeństwo międzynarodowe miał korespondować z tym, co zajmowało prof. Włodzimierza Malendowskiego przez lata i znalazło najpełniejszy wyraz w Jego książce pt. Zimna wojna. Sprzeczności, konflikty i punkty kulminacyjne w radziecko-amerykańskiej rywalizacji, wydanej w 1994 r. i będącej jedną z najczęściej cytowanych publikacji Profesora. My – Autorki i Autorzy poszczególnych zeszytów – postanowiliśmy zastanowić się nad tym, jak przez prawie trzydzieści lat, które dzielą tę książkę od ukazujących się w niniejszej serii mikro-monografii, zmieniło się myślenie o bezpieczeństwie międzynarodowym jako pewnym koncepcie teoretycznym, ale również o praktyce zapobiegania oraz regulowania sporów i konfliktów międzynarodowych. „Bezpieczeństwo” – w większości – potraktowaliśmy jako ideał, gdy „niebezpieczeństwo” uznaliśmy za realność lub potencjalność. Część z nas poszła tropem teorii sekurytyzacji kojarzonej z tzw. szkołą kopenhaską, inspirującej się konstruktywizmem społecznym, gdy inni wybrali podejście realistyczne lub synkretyczne. Te wybory teoretyczne nie zawsze jednak zostały wyartykułowane expressis verbis, stąd podtytuł: Przypadki – teorie – metody, a nie Teorie – metody – przypadki, jak nakazuje konwencja dominująca.
Co do sformułowania odnoszącego się do cezury wskazanej w tytule serii, toczyliśmy spory. Pierwotnie część z nas rozważała określenie „po 2001 roku”, zamiast „w XXI wieku”. Dlaczego? W anglosaskiej literaturze naukowej – zwłaszcza amerykańskiej – powszechne jest traktowanie daty zamachów terrorystycznych z 11 września 2001 r. na WTC i Pentagon za początek nowej jakości w stosunkach międzynarodowych. W sensie symbolicznym, z dnia na dzień, utracono właściwą latom dziewięćdziesiątym XX w. wiarę w koniec historii. Decyzje podejmowane w reakcji na atak (metodę, miejsca, skalę ofiar itd.), zdeterminowały pierwsze dwudziestolecie XXI w. Można zatem powiedzieć, że 2001 r. był punktem zwrotnym w najnowszej historii stosunków międzynarodowych, a nie tylko początkiem nowego interwału periodyzacyjnego – XXI w. Dla zajmujących się dynamiką zmiany operowanie datą roczną będzie wówczas bardziej wskazane, gdy śledzący procesy i skoncentrowani na elementach ciągłości wybiorą XXI w. Wśród nas przeważyli ci drudzy.
Serię wydawniczą dedykowaną prof. Włodzimierzowi Malendowskiemu otwiera analiza przygotowana przez Andrzeja Gałganka. Praca pt. Studia bezpieczeństwa międzynarodowego w niewoli nauki o stosunkach międzynarodowych to próba udowodnienia, że studia bezpieczeństwa międzynarodowego nie zrealizowały w pełni swego potencjału, nie ustanowiły własnej ontologii i teorii. Autor postuluje wyzwolenie się z niewoli nauki o stosunkach międzynarodowych i ustanowienie dyscypliny „bezpieczeństwo międzynarodowe”. Drugi zeszyt serii, autorstwa Jolanty Bryły, poświęcony jest idei stref wpływów w XXI w. Autorka bada zasadność poglądu o powrocie idei stref wpływów do rzeczywistości międzynarodowej i nauki o stosunkach międzynarodowych na początku XXI w., analizując stosunek mocarstw do tej koncepcji. Tomasz Brańka przygląda się autonomii terytorialnej we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Stawiając tezę o potencjale autonomii terytorialnej w rozwiązywaniu konfliktów terytorialno-etnicznych, Autor uwagę koncentruje na wyzwaniach definicyjnych i typologii, ocenia efektywność tej koncepcji, w końcu analizuje relację prawa do samostanowienia narodów i suwerenności państw. Czwarty zeszyt serii, przygotowany przez Annę Potyrałę, to analiza rywalizacyjnej aktywności Stanów Zjednoczonych i Federacji Rosyjskiej na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ. Tekst ukazuje sprzeczności i punkty kulminacyjne w amerykańsko-rosyjskiej rywalizacji w trzech pierwszych dekadach XXI w. Przemysław Osiewicz w części poświęconej konfliktowi w Syrii, wychodząc od badań nad konfliktami w nauce o stosunkach międzynarodowych, przechodzi do badania przyczyn umiędzynarodowienia konfliktu w Syrii, a następnie analizuje konsekwencje umiędzynarodowienia tegoż konfliktu. Magdalena Lorenc w eseju pt. Krótka era dybuka. (Anty)periodyzacja konfliktu izraelsko-palestyńskiego w latach 2009–2021, spogląda na stan wzajemnej wrogości między Palestyńczykami i Żydami izraelskimi oraz podejmuje krytyczną refleksję nad metodą periodyzacji jako narzędziem porządkowania i analizy konfliktu politycznego. Siódmy zeszyt serii, przygotowany przez Beatę Przybylską-Maszner, ukazuje multilateralizm w polityce zagranicznej Unii Europejskiej. Uznając, iż multilateralizm leży u podstaw tożsamości UE, Autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie o tzw. skuteczny multilateralizm, i jak na tę skuteczność wpływa aktywność innych graczy na arenie międzynarodowej. Serię wydawniczą dedykowaną prof. Włodzimierzowi Malendowskiemu wieńczy tekst Łukasza Donaja poświęcony bezpieczeństwu Ukrainy. Autor analizuje czynniki wpływające na politykę bezpieczeństwa tego państwa (w kontekście aktualnej sytuacji geopolitycznej), podejmuje próbę wskazania możliwych scenariuszy rozwoju sytuacji w Ukrainie.
